In Memoriam:
(foto: Ben Houdijk.)
________________________________________________________________________________________________
Willem Punt (1921-2021)
Op woensdag 15 september 2021 is in de vroege ochtend in zijn slaap onze pater familias, Willem Punt, op 100-jarige leeftijd overleden.
Willem was de meest bekende overlevende van de Junyo Maru, het Hellship dat op 18 september 1944, op 3 dagen na, 77 jaar geleden, in een kwartier verging bij Benkoelen in de Indische Oceaan na de inslag van twee torpedo’s afgevuurd door een Engelse onderzeeër.
Slechts 880 van de 6500 geallieerde krijgsgevangenen en romusha’s overleefden deze tragedie. Willem Punt was er een van. Na twee dagen en nachten in zee gedreven te hebben, werd hij gered door een Japans korvet om alsnog vervoerd te worden naar de Pakan Baroe-spoorlijn voor dwangarbeid. Hoewel 82.000 mannen het leven lieten bij de aanleg van deze spoorlijn, overleefde Willem ook die bittere tijd.
Het Hellshiptransport volgde op een aantal jaren gevangenschap in het Jappenkamp Struiswijk, waar hij zichzelf, onder leiding van zijn “leraar” en vriend jhr. Hugo Loudon, schoolde in de zeevaartkunde, waardoor hij het examen voor derde stuurman cum laude kon afleggen. “Van ketelbinkie tot stuurman”, zei hij later, zeker, maar zodoende kon hij wel een mooie carrière als zeeofficier op de Grote Handelsvloot bij Shell opbouwen. Samen met zijn vrouw Will die hij bij thuiskomst in Nederland in 1946 op een dansfeest had ontmoet, werd hij permanent gedetacheerd op Curaçao. Willem en Will kregen twee kinderen; een zoon en een dochter.
In de negentiger jaren bezocht Willem samen met andere overlevenden en nabestaanden van slachtoffers van de Hellships, de jaarlijkse Hellship-herdenking; eerst in Loenen, later op het landgoed Bronbeek, georganiseerd door de BEGO. Tijdens deze herdenkingen sprak Willem ronduit en in detail over zijn ervaringen op de Junyo Maru en zijn overlevingsstrijd vlak na de torpedering.
Hoewel de meeste overlevenden van de Japanse zeetransporten zwegen en bleven zwijgen, was Willem bereid om bij herhaling zijn verhaal te vertellen. Interviews in kranten, documentaires en op televisie verschenen en uiteindelijk vertelde hij in 2018 zijn hele levensverhaal aan Nicola Meinders, de vrouw van zijn kleinzoon Harald. Onze stichting SHSJZ was heel blij om deze schitterende biografie onder de titel “Survivor” te kunnen laten uitgeven.
Toen de SHSJZ de herdenkingen bij het monument op Bronbeek in 2012 overnam van de BEGO vormden de overlevenden en nabestaanden langzamerhand een familie, een Hellship-familie, met als pater familias, Willem Punt. Vanzelfsprekend. In die jaren kon hij tijdens een herdenking nog op een stoel bij het monument gaan zitten en voor onze hele herdenkingsfamilie, zonder voorbereiding of tekst, vrijuit zijn herinneringen uit de oorlog verwoorden. In de zon, breed gesticulerend, zonder enige schroom, vol levenskracht en energie sprak hij honderduit. En vooral altijd met een glimlach. Ongelooflijk. Maar door deze positieve uitstraling begrepen we allemaal dat je daarmee wel een jappenkamp, een torpedering en dwangarbeid kon overleven én 100 jaar worden.
Zo werd Willem Punt een groot voorbeeld voor ons om te begrijpen dat je met zo’n instelling verschrikkelijke ervaringen kon verwerken, maar vooral leerden we dat je je verhaal moest vertéllen, moest delen, hoe ellendig ook. Willem kon dat. Het maakte mogelijk dat hij in 2013 de zonen van zijn kampvriend Hugo Loudon, Aarnout en Francis Loudon, kon vertellen hoe de laatste uren van hun vader waren geweest. Het sloot een open wond in de verhaal van de familie Loudon. Het zou hen daarna, tot nu, innig verbinden.
Op 9 september jl. overleed Aarnout Loudon, de voorzitter van onze SHSJZ-Raad van Advies, op 84-jarige leeftijd, zes dagen (!!) voor Willem Punt.
Met grote dankbaarheid en vol liefde, kijken we terug op deze twee mannen, hun lotsverbondenheid en hun betekenis voor de bevordering van de bekendheid van de geschiedenis van de Hellships.
Willem Punt sluit een leven af van 100 jaar. Een eeuw. Het was een afgerond verhaal geworden, vond hij zelf, zeker toen twee maanden geleden zijn zo geliefde Willy overleed. Hij laat een prachtige familie van kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen na, én een Hellshipfamilie die hem nooit zal vergeten.
Zijn gulle lach, zijn dansjes in de Kumpulan tijdens onze reünie en zijn enthousiaste aanwezigheid: wat zullen we hem missen.
Maar we koesteren zijn leven, zijn verhaal en zijn vriendschap.
Vaar wel, Willem
Heiko Roelfsema, Voorzitter SHSJZ
_______________________________________________________________________________________________________
Jhr. mr. Aarnout Loudon
De SHSJZ is diep bedroefd over het verlies van hun voorzitter van de Raad van Advies, Jhr. mr. Aarnout Loudon. Overlevenden en nabestaanden van de 185 Hellships verliezen niet alleen een steunpilaar in onze stichting, maar vooral een buitengewoon bescheiden en beminnelijk voortrekker en stimulator om het verhaal van de Hellships inhoud en gezicht te geven. Dankzij met name zijn inspanning kon ons monument in Bronbeek uitgebreid worden met 185 naambordjes van alle Hellships.
Vorige jaar kon hij tijdens de Nationale Indiëherdenking 15 augustus 1945 zijn verhaal over zijn vader die omkwam tijdens
het Japanse zeetransport op de Junyo Maru, vertellen. Het werd op de Nationale televisie uitgezonden.
Wij zijn hem veel dank verschuldigd en verliezen in hem vooral een vaderlijke vriend.
Moge hij in vrede rusten, Heiko Roelfsema, voorzitter SHSJZ
15 september 2019. Zijn laatste roos bij de Junyo Maru, van links naar rechts, Aarnout Loudon, Talita Loudon, Heiko Roelfsema, Willem Punt, dochter Marga Punt en achterkleindochter Punt
______________________________________________________________________________________________________
Henk Hovinga (1931-2021)
Na een lang ziekbed is thuis Henk Hovinga overleden. Wij kennen Henk Hovinga (1931) natuurlijk van zijn enorme kennis van de geschiedenis van de Pakan Baroe spoorlijn. Langer geleden reisde Henk als verslaggever jarenlang rond de wereld, voor weekbladen, radio en televisie. Hij specialiseerde zich uiteindelijk in Azië en Indonesië in het bijzonder. Hij verzamelde tijdens zijn tientallen reizen naar Indonesië materiaal voor actuele rapportages en documentaires over de Japanse bezetting van toenmalig Nederlands Indië. Deze historische specialisatie leidde uiteindelijk tot het standaard boek over de geschiedenis van de Pakan Baroe spoorlijn op Sumatra "Op dood spoor" en de bijbehorende documentaire "Eindstation Pakan Baroe".
Zie verder de site van de Stichting Herdenking Birma Siam en Pakan Baroe Spoorlijnen (SHBSS) Edu Harms https://www.shbss.org/cum-sociis.../henk-hovinga-overleden/
_________________________________________________________________________________________________________
Dick Büchel van Steenbergen (1920-2019)
Foto’s Arjan Vrieze
Al jaren sprak ik als voorzitter van de SHSJZ tijdens de jaarlijkse herdenking van de slachtoffers van de Japanse zeetransporten op het Landgoed Bronbeek onze eregast Willem Punt toe. Ik zei dan: “Willem, je bent de enige nog levende overlevende van de Hellships, voor zover wij weten.”
Maar sinds 2018 moest ik mijn welkomstwoorden aanpassen. In voorbereiding op die herdenking had de staf van Admiraal Bauer twee totaal onverwachte vondsten in hun archieven gedaan. Er bleken nóg twee overlevenden, in alle opzichten vitaal, onder ons te zijn. Maurits Baal,95 jaar, woonachtig op Bronbeek en Dick Büchel van Steenbergen, 98 jaar, wonende te Waalre.
Ik was Dick wel eens tegenkomen op andere herdenkingen, waar hij bekend stond als de langst-levende Nederlandse overlevende van de atoombom op Nagasaki. Maar juist door het ongelofelijke feit dat hij die bom, die slechts 2 km van hem af neerkwam, had overleefd was alle aandacht naar dát onderdeel in zijn levensverhaal gegaan en was nooit (ook bij mij niet) de vraag opgekomen hoe hij in Nagasaki terecht was gekomen.
Maar zoals in juli 2018 bleek, was hij in twee etappes naar Japan vervoerd. Twee helletochten op twee verschillende Hellships: de Maebashi Maru en de Hawaii Maru.
Direct nadat ik dit bericht ontving, heb ik Dick opgebeld. Toen ik hem vertelde dat ik enorm blij was hem gevonden te hebben, zei hij: “wel een beetje laat, meneer Roelfsema”. Ik bood mijn excuses aan, maar vroeg hem hoe ik hem ooit als Hellship-overlever had kunnen vinden als hij er al die 73 jaren na de oorlog nooit bij ons over had verteld?” “Dat is ook wel weer waar”, zei hij. Ik nodigde hem gelijk uit om naar de jaarlijkse herdenking te komen. Hij nam de uitnodiging direct aan, mits zijn dochter hem kon rijden. En Dick was er op die zaterdag in september 2018. Bij ons monument op Bronbeek. Net als Maurits Baal en Willem Punt. Drie overlevers op een rij: Dick Büchel van Steenbergen (98), Willem Punt (97) en Maurits Baal (95). Een ongelooflijk bijzonder driemanschap. En de Commandant der Strijdkrachten, Admiraal Bauer sprak hen warme woorden van diep respect toe.
Na afloop zaten de drie mannen naast elkaar in de Kumpulan en signeerden het boek van Willem Punt “Survivor” dat die dag het daglicht zag. Een boektitel die wonderbaarlijk genoeg op hen alledrie kon slaan.
Na afloop van deze memorabele herdenking, namen we afscheid, in de hoop elkaar in 2019 weer op dezelfde plek te ontmoeten.
Het bestuur van de Stichting Slachtoffers Japanse Zeetransporten in Zuid-Oost Azië (19420-1945) is dan ook zeer geschrokken toen hen het totaal onverwachte bericht bereikte dat “vader, opa en broer”, Dick Büchel van Steenbergen, geboren Indramajoe 17 juni 1920, op woensdag 10 juli te Eindhoven was overleden.
Zo kort na zijn 99ste verjaardag en onze uitnodiging van 8 juli om ook dit jaar bij de herdenking op Bronbeek aanwezig te zijn. Dat laatste mag niet meer zo zijn. We zullen hem missen.
We hopen van harte dat zijn laatste levensjaar in vrede is verlopen na zo’n lang en bewogen leven, en zullen hem zondag 15 september tijdens onze herdenking vanzelfsprekend gedenken bij ook “zijn” monument vol herinneringen. We zullen bloemen leggen bij de scheepsnamen Maebashi Maru en Hawaii Maru te midden van die andere 184 namen van Hellships.
Wij wensen de familie van Dick sterkte toe met dit grote verlies en hopen op een voor hen gedenkwaardig afscheid tijdens de crematieplechtigheid op woensdag 17 juli aanstaande.
In gedachten zijn wij bij hen.
Namens het bestuur SHSJZ, overlevenden en nabestaanden,
drs. Heiko Roelfsema
Voorzitter SHSJZ
________________________________________________________________________________________________________
Een ode:
Mijn verhaal:
Bianca Garnier dochter van Paulus Henri Reinaldo Garnier. Wij waren nog te klein, om veel van onze vader te herinneren. Hij is gesneuveld en heeft gevochten voor onze vrijheid. Wij missen onze vader heel erg, hij heeft een bijzondere plaats in ons hart ingenomen. Wij gedenken hem en dat hij ruste in ere en vrede. Onze moeder en oma hebben goed voor ons gezorgd in die moeilijke tijd om te overleven. Wij zijn heel erg dankbaar, dat ze er voor ons waren toen wij ze nodig hadden.
Achternaam: Garnier
Voornamen: Paulus Henri Reinaldo
Geboren: 13-01-1916 te Ambon (Molukken) in Indonesie.
Nationaliteit: Nederlander
Rang: Beroeps Sergeant Infanterie
Unit: Infanterie XV Bandoeng, krijgsgevangene Japan
Stamboeknummer: 91084
Overleden: 25-06-1944 (zeemansgraf) ten gevolge van de ondergang van het Hellship “TAMAHOKU MARU”, nabij Nagasaki.
Gezinssamenstelling: Echtgenote, 2 zonen en 1 dochter.
mr. Jop Drijber, lid van onze Raad van Advies, oud-burgemeester van Arnhem, Zwolle en Middelburg, is op 22 juni 2016 op 92-jarige leeftijd overleden.
Jop Drijber is in 1924 geboren in Malang op Oost-Java en was erevoorzitter van de vereniging van Nederlandse Gemeenten.
Jop was als nabestaande, zijn broer is in 1944 omgekomen tijdens de torpedering van de Junyo Maru, een trouw bezoeker van eerst de herdenking van de Junyo Maru in Loenen (BEGO) en daarna van de herdenking van alle slachtoffers van alle Hell Ships door de BEGO en SHSJZ op Landgoed Bronbeek. Vlak na de oprichting van de SHSJZ in 2012 nam hij, als eerste, zitting in de Raad van Advies van onze stichting. Hij bleek een groot voorstander van het initiatief om ‘onze’ herdenking in navolging van de BEGO voor te zetten.
De uitbreiding van ons monument afgelopen jaar vond hij fantastisch; de onthulling ervan woonde hij ondanks zijn broze gezondheid bij. Het verdriet mij dat nu blijkt dat het zijn laatste herdenking is geworden.
Begin januari sprak we hem nog tijdens de Nieuwjaarsreceptie op Bronbeek. Een glaasje jenever in de hand en nog altijd vitaal van geest.
Wij herinneren hem in grote dank en respect.
Vanzelfsprekend zullen wij hem op passend wijze in ons aller gedachten brengen tijdens onze komende herdenking op zaterdag 10 september 2016 op Bronbeek.
De uitnodigingen zullen eerdaags verzonden worden. Ik hoop u daar weer te mogen ontmoeten.
Namens het bestuur SHSJZ
Heiko Roelfsema
Voorzitter